Praktijkproeven perceelafspoeling
Er zijn praktische en efficiënte maatregelen om emissie van gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten die via oppervlakkige afspoeling met water meespoelen naar de sloot te verminderen. Dat is een belangrijke conclusie uit de praktijkproeven perceelafspoeling die CLM Onderzoek en Advies, Delphy en Delphy Improvement Centre in 2021 en 2022 hebben uitgevoerd in Flevoland. Het onderzoek kan ook in 2023 en 2024 doorlopen dankzij een subsidie van provincie Flevoland, een bijdrage vanuit het Stimuleringsbudget emissiebeperking open teelten en veehouderij en een bijdrage vanuit het Transitiefonds Landelijk Gebied en Natuur. Het onderzoek wordt uitgevoerd onder de paraplu van het Actieplan Bodem en Water Flevoland.
Aanleiding
Goede waterkwaliteit is een van de speerpunten van Actieplan Bodem en Water Flevoland. Waterschap Zuiderzeeland treft sommige gewasbeschermingsmiddelen norm-overschrijdend aan in Flevoland. Gewasbeschermingsmiddelen komen onder andere met water van landbouwpercelen via oppervlakkige afspoeling in de sloot terecht. Met name op lichte zavel blijkt dit een belangrijke route te zijn. Praktijkonderzoek heeft in 2021 en 2022 inzicht gegeven in de omvang van deze route en de effectiviteit van maatregelen tegen emissie via afspoeling. In 2023 en 2024 wordt het onderzoek voortgezet, om de maatregelen te verbeteren en de oorzaken van emissie via afspoeling beter in beeld te krijgen.
Doel
In de praktijkproeven onderzoeken CLM en Delphy in welke mate oppervlakkige afspoeling optreedt en welke factoren van invloed zijn op afspoelen. Maatregelen tegen afspoeling worden onderzocht op effectiviteit en praktische toepasbaarheid in de boerenpraktijk. Dit heeft als doel de ondernemers praktische handvatten te bieden om emissie van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen vanaf het perceel verder te verminderen.
Onderzoeksopzet 2023 en 2024
Het onderzoek wordt uitgevoerd op lichte zavel in de Noordoostpolder en op zware zavel in Oostelijk Flevoland. Op 1 perceel worden maatregelen in zes herhalingen aangelegd en vergeleken met een controle. Afspoelend water wordt opgevangen in een afgedamde greppel waarna het via een buis onder de kopakker naar de sloot stroomt. Met debietmeters wordt continu de hoeveelheid afspoelend water geregistreerd. Daarnaast worden concentraties gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten in het afstromend water gemeten. En onderzoeken we of er verschil in concentratie optreedt van het eerste afspoelende water en water wat later afspoelt. Door middel van opbrengstproeven wordt onderzocht of de maatregelen effect hebben op het te oogsten gewas.
Naast de proef met herhalingen leggen de onderzoekers op verschillende percelen maatregelen op praktijkschaal aan. Hierbij stroomt de helft van het perceel gangbaar af en wordt op de andere helft van het perceel een maatregel genomen. Op die manier wordt het effect van bijvoorbeeld een infiltratiegreppel onderzocht.
Maatregelen
Maatregelen die we onderzoeken zijn: het aanbrengen van een reliëf met een wafeltjesrol, de inzet van een woeltand en verschillende typen bezinking- of infiltratiegreppels. De wafeltjesrol maakt ondiepe infiltratieputjes in de bodem tussen de ruggen. In 2022 bleek deze maatregel zeer effectief. Bij buien waarbij meer dan 40 liter water afspoelde van de controleveldjes, zorgde het reliëf voor 75% minder afspoeling. De woeltand trekt de grond tussen de ruggen los, waardoor water beter kan infiltreren. Infiltratiegreppels hebben in 2022 laten zien de afspoeling flink te kunnen verminderen. De uitvoering van de maatregelen verschilt per grondsoort.
Het wafelpatroon direct na het aanbrengen (links, tussen aardappelruggen) en het wafelpatroon later in het seizoen na een regenbui (rechts, tussen peenruggen).
Uitbreiding naar andere grondsoorten en gewassen
In 2021 en 2022 vond het onderzoek plaats in ruggenteelten in Flevoland; in peen en aardappel. Vanaf 2023 is het onderzoek uitgebreid naar andere grondsoorten en gewassen. Onderzoekers gaan in Flevoland ook meten aan afspoeling vanaf percelen met o.a. ui en witlof. Daarnaast wordt dit jaar voor het eerst ook afspoelingsonderzoek gedaan in Drenthe en Noord-Groningen.
Nieuwsgierig geworden naar het project?
Lees dan de rapportage met daarin de resultaten van 2022 en de factsheets van de maatregelen ‘aanbrengen van reliëf met de wafeltjesrol’, ‘de (gevulde) bezink- en infiltratiegreppel’ of ‘de woelpoot’. Of lees het artikel in Boerderij met daarin de ervaringen van één van de deelnemers.
Publicatie van resultaten
Rapport Afspoelingsproef 2022 (pdf)
Factsheets
Aanbrengen relief met wafeltjesrol (pdf)
Bezink en infiltratiegreppel (pdf)
Schematische opzet van de afspoelingsproef in 2022, waarin vier maatregelen werden vergeleken met een controleveld. Deze opzet is zes keer herhaald.
Schematische weergave van een standaard afvoergreppel waarin een infiltratiegreppel is gefreesd en gevuld met bomenzand. Via de pijp en debietmeter wordt de hoeveelheid afgespoeld water gemeten.
