Pilot stikstofbenutting Roerdomptocht

 

 

 

 

 

 

Hoe verhoog je de stikstofbenutting op een agrarisch bedrijf? Dat is de centrale vraag in het pilotproject Roerdomptocht. Met een rugzak aan instrumenten wordt aan de keukentafel door het adviesbureau Nutriënten Management Instituut (NMI) met de agrariër een plan gemaakt om meer inzicht te verschaffen in de dynamiek van het nutriënt stikstof, op basis waarvan het management kan worden aangepast. De aanpak geeft inzicht en leidt tot gepersonaliseerd advies naar een efficiënter stikstofgebruik.

Optimale stikstofbenutting bepalend voor productie en kwaliteit
Stikstof is een voedingsstof voor gewassen. Het aanbod is een zeer bepalende factor voor de groei en kwaliteit van het gewas. Door de gestegen kunstmestprijzen zijn stikstofmeststoffen kostbaar. Een agrarisch ondernemer heeft vanuit bedrijfseconomisch perspectief, maar ook vanwege de beperkte gebruiksnormen, veel baat bij een optimale stikstofbenutting. Goed voor de portemonnee én het milieu dus.

Bodemkwaliteit en goed nutriëntenmanagement
De stikstofbenutting kan worden verhoogd door de bodemkwaliteit te verbeteren en daarnaast via goed nutriëntenmanagement. Een goede bodemkwaliteit zorgt voor een hoge stikstoflevering, goede beworteling en daarmee een grote opnamecapaciteit van het gewas. Daardoor wordt de benutting verhoogd en de verliezen beperkt, precies het doel van dit project. Ook kan met nutriëntenmanagement de stikstofbenutting worden verhoogd. Dit wordt ook wel aangeduid met de 4 j’s: de juiste gift, met de juiste meststof, op het juiste tijdstip en de juiste plaats. In de pilot Roerdomptocht wordt onderzocht hoe agrarisch ondernemers dit kunnen bereiken.

Deelname van 18 telers
In 2023 is een start gemaakt met de pilot en zijn agrariërs nabij de Roerdomptocht benaderd met de vraag of ze willen deelnemen. Uiteindelijk waren 18 telers bereid om deel te nemen aan de pilot, aan mooi aantal! Het is een diverse groep ondernemers die bestaat uit akkerbouwers, vollegrondsgroentetelers en fruittelers, zowel gangbaar als biologisch.

N-mineraalmetingen voor inzicht in bodemprocessen en management
Eén van die instrumenten die in het project wordt ingezet zijn N-min(eraalmetingen) in de bodem, op twee tijdstippen in het seizoen op meerdere dieptes. Een bodemmonster wordt verzameld van een perceel dat door de agrariër samen met NMI is uitgekozen; namelijk waar het risico op stikstofverliezen het grootst is en dus potentieel de meeste winst te behalen is. De metingen worden zo ingepland dat ze het meeste inzicht verschaffen, of als de meting een bepaalde keuze kan beïnvloeden. Op die manier wordt inzicht verkregen in bodemprocessen, maar zeker ook in het management van de ondernemer. Aan het eind van het seizoen worden de verschillende metingen geanalyseerd en samen met de betrokken agrariërs besproken. Zo wordt een hogere stikstofbenutting nagestreefd. De individuele aanpak binnen het project wordt gewaardeerd, blijkt in de praktijk. Bemesting is immers maatwerk.

Beschikbaarheid en benutting van stikstof
De metingen die tijdens het seizoen worden gedaan geven inzicht in de actuele beschikbaarheid van stikstof, waarmee rekening kan worden gehouden voor een eventuele bijbemesting. Er zijn ook N-mineraalmetingen gedaan na de oogst van de gewassen. Deze metingen geven informatie over de hoeveelheid stikstof die in het najaar in de bodem achterblijft en niet is benut door het hoofdgewas. Deze stikstof kan nog worden opgenomen door een groenbemester of wintergraan. Ook is de meting gebruikt om na te gaan of een bemesting voor de groenbemester nodig is of niet. Een te hoge N-min-voorraad in het najaar willen we voorkomen vanwege het risico van uitspoeling naar grond- en oppervlaktewater in de winterperiode, wat ook op kleigrond kan gebeuren.

Stikstofverliezen drainagewater
Om inzicht te krijgen in de stikstofverliezen via het drainagewater zijn tijdens natte periodes in het najaar ook metingen in het drainagewater gedaan met nitraatteststrips. Alle deelnemers hebben nitraatteststrips met instructies gekregen, zodat ze metingen direct zelf kunnen uitvoeren zodra de drainage begint te lopen. Als op meerdere percelen wordt gemeten, krijgen we inzicht in de factoren die leiden tot de hoogste verliezen.

Gepersonaliseerd advies snijdt hout
Met metingen en berekeningen wordt inzicht verkregen in de benutting van stikstof door de gewassen. De deelnemende telers krijgen een gepersonaliseerd advies, toegespitst op hun situatie. Die persoonlijke benadering snijdt hout, merken betrokkenen. De situatie verschilt enorm tussen percelen, gewassen en ondernemers.

Hoge stikstofbenutting bij het ene gewas makkelijker dan bij het andere
Voor een deel bevestigen de metingen en berekeningen kennis uit eerder en elders uitgevoerd onderzoek. Zo is een hoge stikstofbenutting bij het ene gewas makkelijker te realiseren dan bij het andere gewas. Na de oogst van suikerbieten en wintertarwe zijn de Nmin-voorraden in de bodem meestal laag, wat aangeeft dat de gewassen de toegediende stikstof goed hebben benut. Bij aardappelen, uien en sommige groentegewassen, zoals bloemkool, is de benutting een stuk lager en worden vaker hoge Nmin-voorraden gevonden na de oogst. Bij deze laatste gewassen is het extra belangrijk om nauwkeurig te bemesten en de bemesting af te stemmen op de bodemlevering en gewasbehoefte. Vanwege het natte najaar van 2023 waren de Nmin-voorraden na de oogst lager dan normaal. Wellicht omdat een deel van de stikstof al verloren is gegaan tijdens de teelt.

Nitraatgehaltes hoger in natte periodes
Uit de metingen met nitraatteststrips in drainagewater blijkt dat nitraatgehaltes hoger zijn in periodes met veel neerslag. Dit geeft aan dat een deel van de stikstof via het drainagewater het perceel verlaat en in het oppervlaktewater terechtkomt. Dat is natuurlijk niet wenselijk. De stikstof die je aanbiedt aan bodem en gewas wil je vasthouden in de bodem, zodat het gewas ervan kan profiteren en de portemonnee beter gevuld blijft. Een deling van de meststofgift kan in een aantal gevallen een uitkomst bieden. Maar, daarvoor is wel maatwerk nodig.   

Meerdere jaren onderzoek naar verhogen stikstofbenutting
De Pilot stikstofbenutting Roerdomptocht loopt de komende jaren nog door. Door meerdere jaren, in verschillende seizoensomstandigheden en op percelen met verschillende gewassen bezig te zijn met het thema stikstofbenutting, wordt het bewustzijn en de kennis over het verhogen van de stikstofbenutting beter inzichtelijk, en kan dit uiteindelijk leiden tot een beter bedrijfsrendement door een lagere N-gift met meststoffen en/of hogere opbrengsten. En wordt hiermee ook de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater verbeterd.