Inzicht in stikstofbenutting: samen werken aan een duurzame toekomst

11-11-2024

Van 2021 t/m 2023 hebben Aequator Groen + Ruimte en WUR Open Teelten samen met akkerbouwers in Flevoland in een project gewerkt om de stikstofbenutting van hun percelen te verbeteren. Dit project vond plaats in het agrarisch gebied tussen Lelystad, Swifterbant en Dronten, waar de percelen afwateren op de Vuursteentocht. Het doel was om inzicht te krijgen in hoe stikstof beter benut kan worden om zo de waterkwaliteit te verbeteren.

Waarom is stikstof belangrijk?

Stikstof is essentieel voor de groei van gewassen, maar te veel stikstof kan schadelijk zijn voor het milieu. In Nederland komt er nog steeds te veel stikstof in de vorm van nitraat in het grond- en oppervlaktewater terecht. Dit komt vooral door onbenutte stikstof uit bemesting. Het project richtte zich op het meten van stikstofbenutting en het leren van elkaar om zo de uitspoeling van nitraat te verminderen.

Wat is er in het project gedaan?

Het project bestond uit verschillende onderdelen:

• Meten van nitraat in drainagewater (uit drainagebuizen onder landbouwpercelen): Met behulp van de Aquality-app zijn nitraatmetingen uitgevoerd. Deze metingen gaven inzicht in de uitspoeling van nitraat en lieten verschillen zien tussen gewassen en jaren. Door deze gegevens online te delen, konden deelnemers zien wat er waar gemeten is en zo meer gevoel krijgen bij nitraatuitspoeling.
• Veldbezoeken: De percelen van de deelnemers zijn bezocht om de bodemstructuur te beoordelen. Een goede bodemstructuur is cruciaal voor een efficiënte stikstofbenutting. Ook bodembeheer en de keuze van gewassen en groenbemesters zijn besproken. Een goede bodemstructuur zorgt ervoor dat gewassen voedingsstoffen beter kunnen opnemen, wat de stikstofbenutting ten goede komt.
• Gegevensverzameling en modellering: Gegevens over perceelsmanagement zijn verzameld en het NDICEA-model is gebruikt om de stikstofbenutting te modelleren. Dit model helpt om te begrijpen hoeveel stikstof beschikbaar is en wat het gewas nodig heeft. Door de uitkomsten van het model te vergelijken met daadwerkelijke metingen, kon de nauwkeurigheid van het model beoordeeld worden.
• Groepsbijeenkomsten: Tijdens jaarlijkse bijeenkomsten zijn ervaringen uitgewisseld en de resultaten van de metingen en modellen besproken. Dit hielp om van elkaar te leren en nieuwe strategieën te ontwikkelen. Ook de werking van verschillende (organische) meststoffen, het onderwerken van gewasresten, tijdstip van bemesten, bodembewerkingen en ervaringen met niet-kerende grondbewerking (NKG) zijn besproken.
• Praktijkproef: In percelen met consumptieaardappelen (ras Innovator) is een praktijkproef uitgevoerd. Een standaard bemesting is vergeleken met een alternatieve bemesting, waarbij rekening werd gehouden met stikstof uit een groenbemester, die op dat perceel in het voorjaar was ondergewerkt. De resultaten tonen aan dat lagere bemesting mogelijk is zonder opbrengstverlies, wat kan bijdragen aan een betere stikstofbenutting. Hoewel de uitvoering van deze proef niet helemaal volgens plan verliep, waren de opbrengsten vergelijkbaar en bleef er iets meer minerale stikstof in de bodem achter bij het ‘groenbemester’ perceel.

Belangrijke bevindingen

• Verschillen tussen gewassen: Suikerbieten hadden een lage nitraatuitspoeling, terwijl uien en aardappelen vaak de hoogste nitraatuitspoeling lieten zien. Dit toont aan dat de keuze van gewas een grote invloed heeft op de stikstofbenutting en de uitspoeling van nitraat.
• Effect van bemesting: Drijfmestbemesting aan het eind van de zomer op geoogste graanpercelen op graan gaf veel nitraatuitspoeling. Het is belangrijk om bemestingsstrategieën te herzien om uitspoeling te verminderen. Door bijvoorbeeld groenbemesters in te zetten, kan de stikstofbenutting verbeterd worden.
• Bodemstructuur: Een goede bodemstructuur en drainage zijn essentieel voor een efficiënte stikstofbenutting. Niet-kerende grondbewerking (NKG) kan hierbij helpen, maar is niet voor alle gewassen geschikt: bij gewassen als aardappelen kan NKG goed werken, terwijl het bij uien meer een uitdaging is.

Conclusie

Het belangrijkste resultaat van het project is dat we van elkaar hebben geleerd over stikstofbenutting. Er zijn invloeden, zoals het weer, waar je als akkerbouwer weinig grip op hebt. En je bedrijfsvoering aanpassen, je bemestingsstrategie aanpassen, doe je (natuurlijk) niet zomaar. Daarom is het zinvol om van elkaar te horen hoe iedereen met de verschillende situaties omgaat en om te onderzoeken wat in jouw bedrijfsvoering past. Voor verandering is een beter inzicht, metingen en vertrouwen nodig. Soms kost dat gewoon tijd.

Deelnemers gaven aan verder te willen met het project. Ze willen graag meer aandacht voor goed bodembeheer en een grotere betrokkenheid van het waterschap en andere overheden (provincie en Rijk). Dit in verband met de NV-gebieden - wat speelt er voor de Vuursteentocht - en de rol van de provincie in het landelijk gebied, bijvoorbeeld Visie op landbouw, die wordt opgesteld. Op dit moment worden de mogelijkheden bekeken voor een vervolgproject voor de Vuursteentocht.